Pasożyty zewnętrzne (egzopasożyty) - PAJĘCZAKI. Choroby pasożytnicze zwierząt domowych cz. 7.

Świerzb drążący. Chorobę tę wywołuje świerzbowiec drążący o nazwie Sarcopres scabiei var. canis.
Są to owalne szare pajęczaki zaopatrzone w 4 pary odnóży krocznych zakończonych przylgami (u samic na 1 i 2 parze, u samców na 1, 2 i 3 parze). Aparat gębowy – typu gryzącego.

Ze złożonych w korytarzykach wydrążonych w naskórku jaj najpóźniej po tygodniu  wylęgają się larwy, które przechodzą kolejne stadia rozwoju (protonimfa, deutonimfa) i po kilku kolejnych dniach stają się w pełni dojrzałe. Świerzbowce żyją 1-2 miesiące. W tym czasie samica składa do 50 jaj. Cały cykl rozwojowy świerzbowca odbywa się na tym samy żywicielu. Poza nim pasożyt ten może przetrwać kilka dni (w wilgotnym środowisku do 1 miesiąca).

Zarażenie staje się możliwe w razie bezpośredniego kontaktu chorego i zdrowego zwierzęcia lub za pośrednictwem przedmiotów, z którymi zarażone zwierzę miało kontakt (przybory do pielęgnacji, legowisko, buda, przyrządy do transportowania zwierząt itp.).

Po dostaniu się na skórę żywiciela samice świerzbowca drążą korytarze w głąb naskórka, a następnie równolegle do jego powierzchni. Tam składane są jaja.

Zwierzę odczuwa świąd wynikający z drażnienia skóry przez same świerzbowce, a także przez ich produkty przemiany materii.

Ciągłe swędzenie powoduje nieustanne drapanie się zwierząt. Przez to powstają uszkodzenia skóry i zakażenia bakteryjne. W wyniku tego następują rozległe i trudno gojące się zmiany na skórze. Najpierw w okolicach kończyn, przy nasadzie ogona, pysku, uszach. Potem na głowie i karku. W razie braku leczenia proces chorobowy może objąć całe ciało.

W zarażonych, przez świerzbowca, miejscach najpierw pojawiają się niewielkie ogniska zapalne, które przechodzą w pęcherzyki. Po rozerwaniu takiego pęcherza (podczas drapania) wycieka z niego limfa, która tworzy strupy sklejające sierść.

Objęcie procesem chorobowym dużych powierzchni ciała prowadzi do osłabienia apetytu, wycieńczenia. W przypadkach skrajnych nawet do śmierci.

Świerzb uszny. Występuje najczęściej u kotów. Wywołuje go świerzbowiec uszny Otodectes cynotis. Jest to owalny szary pajęczak z ciemnymi lub brązowymi punkcikami. Aparat gębowy kłująco – ssący. Silnie rozwinięte kończyny (u samic 1, 2 i 4 para zakończona przylgami, u samców przylgi na wszystkich odnóżach).

Samice składają do kilkuset jaj. Po 2-3 dniach wylęgają się larwy. Po kilku dniach (i przejściu stadium protonimfy i deutonimfy) stają się dojrzałymi osobnikami. Cykl rozwojowy świerzbowca usznego trwa 9-10 dni.

Świerzbowiec uszny nie drąży korytarzy w skórze, ale przebywa na jej powierzchni. Zasiedla małżowiny uszne. Po opuszczeniu żywiciela pajęczak ten w suchym środowisku przeżywa do 2 tygoni, w środowisku wilgotnym do 2 miesięcy.

Zarażenie staje się możliwe w razie bezpośredniego kontaktu chorego (większość kotów bezpańskich) i zdrowego zwierzęcia lub za pośrednictwem przedmiotów, z którymi zarażone zwierzę miało kontakt (przybory do pielęgnacji, legowisko, przyrządy do transportowania zwierząt itp.).

Miejsce bytowania otodectes cynotis to wewnętrzna strona małżowiny usznej, skóra zewnętrznego przewodu słuchowego, czasami aż do błony bębenkowej.

Nakłuwanie skóry przez świerzbowca usznego drażni ją, dochodzi do wycieków limfy i tworzenia coraz większych strupów. Swędzenie powoduje drapanie i coraz większe uszkodzenia skóry i wyciek krwi. Uszkodzenia skóry i wysięki limfy i krwi wzmagają rozród świerzbowców i zaostrzenie przebiegu choroby. Z czasem następują stany zapalne. Zaawansowany proces chorobowy potrafi doprowadzić do pęknięcia błony bębenkowej, ogólnej infekcji i śmierci (z wcześniejszymi objawami braku apetytu i podniesionej temperatury).

W pierwszym etapie choroby obserwuje się świąd ucha, potrząsanie uszami i pocieranie nimi o przedmioty, drapanie. Następnie dochodzi do pogrubienia skóry ucha. Ucho zaczyna boleć przy dotyku. Pojawia się wysięk o nieprzyjemnym zapachu. Przy braku leczenia zmiany chorobowe zaostrzają się i po kilkunastu dniach z ucha wycieka ropny płyn. Włosy w uchu i wokół niego są posklejane. Wydzielina zasycha i tworzy coraz większe strupy. W przypadku rozprzestrzenienia się procesów chorobowych do ucha wewnętrznego lub choćby uszkodzenia błony bębenkowej zwierzę nie pobiera pokarmu, chudnie, głowę nosi przekrzywioną w kierunku ucha objętego chorobą. Po dojściu do zakażeń bakteryjnych zwierzę przestaje reagować na bodźce zewnętrzne. Pozostają w bezruchu i giną z wycieńczenia i ogólnej infekcji.

Chejletieloza to pasożytnicza choroba skóry wywołana przez pajęczaki z rodziny Cheyletlidae. Pasożyty te mogą przenosić się również na ludzi. U psów żeruje Cheyletlidae yasurgi, a u kotów Cheyletlidae blakei.

Ciało tego pajęczaka jest owalne lub sześciokątne spłaszczone grzbietowo – brzusznie. Pokryte szczecinkami. Długość to niecałe 0,5mm.

Pasożyty te żyją w powierzchniowej warstwie naskórka, często u nasady włosa. Cykl rozwojowy zamyka się w 35 dniach. Jego stadia to: jajo, larwa, nimfa I, nimfa II, imagines. Chejletiele odżywiają się naskórkiem.

Zarażenie staje się możliwe w razie bezpośredniego kontaktu chorego i zdrowego zwierzęcia lub za pośrednictwem przedmiotów, z którymi zarażone zwierzę miało kontakt (przybory do pielęgnacji, legowisko, buda, przyrządy do transportowania zwierząt itp.). Bardziej wrażliwe na zarażenie są szczenięta i kocięta niż osobniki dorosłe. Pośród starszych zwierzaków bardziej podatne na zarażenie są te o długiej sierści.

Choroba objawia się świądem skóry. Psy swędzące miejsca drapią, a koty liżą.

Kleszcze. Psy atakowane są zazwyczaj przez kleszcze Ixodes ricinus, a w północnej i wschodniej części kraju również przez kleszcze Dermacentor. Są one pajęczakami wielożywicielowymi. Odpowiednie są zatem dla nich różne gatunki zwierząt tak domowych jak i dzikich.

Kleszcze występują najczęściej w miejscach z wysoką trawą i niskimi krzewami.

Głodny kleszcz osiąga maksymalnie 4mm wielkości. Po pobraniu krwi potrafi zwiększyć swój rozmiar do ponad 1cm.

Kleszcz wyposażony jest ryjek z mocnymi szczękoczułkami i języczkiem, który na bocznych krawędziach posiada ząbki. Dzięki nim po wprowadzeniu do rany, na ciele żywiciela, pełni on rolę harpuna i umożliwia kleszczowi utrzymanie się na ciele ofiary.

Miejsca na ciele zwierzęcia, w których najczęściej można znaleźć kleszcze to głowa, szyja, dolna część klatki piersiowej, tzn. miejsca, z których zwierzę nie może pozbyć się pasożyta przy pomocy zębów.

Samice po zapłodnieniu i nassaniu się krwi odpadają od żywiciela i składają jaja na liściach i łodygach traw, krzewów, na ziemi. Po kilku dniach wylęgają się z nich larwy, które wędrują na wierzchołki traw lub na krzewy i wyczekują tam na żywiciela. Po wykryciu go (umożliwia im to narząd Hallera) przyczepiają się do jego skóry i przez kilka dni ssą jego krew. Po tym okresie odpadają na ziemię i przekształcają się w nimfy (na 4-8 tygodni). Dla zapewnienia dalszego rozwoju potrzebują one kolejnej porcji krwi. Po nassaniu się jej ponownie odpadają od żywiciela i przez okres 8-12 tygodni odpoczywają i linieją przekształcają się w dorosłe kleszcze.

Kleszcz pastwiskowy i kleszcz psi są pasożytami trójżywicielowymi. Aby zamknąć swój cykl rozwojowy atakują one trzy razy. W naturze może trwać nawet kilka lat. Nassane stadia kleszcza są bardzo odporne na głód i mogą przebywać poza żywicielem przez wiele miesięcy, a nawet do 1,5 roku.

W naszym kraju największa aktywność kleszczy przypada na kwiecień i maj, a następnie na przełom sierpnia i września. Chłody i deszcze powodują, że kleszcze chowają się lub zakopują w ziemi, gdzie zimują.

Kleszcze same w sobie są bardzo dokuczliwymi pasożytami. Jednak największe niebezpieczeństwo jakie niesie ze sobą „złapanie” kleszcza to fakt, że przenoszą one wiele chorób zakaźnych. Około 100 spośród 800 znanych gatunków kleszczy przenosi pierwotniaki, bakterie lub wirusy powodujące zachorowania zwierząt i ludzi: tzw. kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę, tularemię, ehrlichiozę, babezjozę, gorączkę Q, gorączkę plamistą Gór Skalistych, dur powrotny. Te same gatunki kleszczy mogą również przenosić pierwotniaki lub bakterie powodujące zachorowania zwierząt, m.in. gorączkę teksańską, hemoglobinurię europejską, gorączkę wschodniego wybrzeża Afryki, teileriozy, anaplazmozy.

Kleszcz po dostaniu się na żywiciela wyszukuje miejsce dogodne do wessania się. Szczękoczółkami nacina skórę, a następnie wprowadza do rany języczek, którym utrzymuje się na miejscu. Wprowadza do rany ślinę, która zapobiega krzepnięciu krwi. W miejscu przyczepienia powstaje nieznaczne zapalenie skóry, które z czasem powiększa się. Jeśli kleszcz przyssie się w miejscu dostępnym dla zębów zwierzęcia jest zwykle rozgryzany co prowadzi do dodatkowej infekcji tego miejsca, a w konsekwencji do ropnego zapalenia skóry. Bywają przypadki wywoływania alergii przez ślinę kleszczy, co przy silnej inwazji może doprowadzić do osłabienia lub nawet niedowładów kończyn.

Nużyca jest niezwykle trudna do zdiagnozowania i leczenia, a przynosi wiele kłopotów hodowcom psów.

Nużyca wywoływana jest przez pajęczaka Demodex canis. Żyje i rozmnaża się w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych skóry.

Pasożyt ten w ciągu 3 tygodni przechodzi 5 faz rozwoju: jajo, larwa, nimfa I, nimfa II, imago.

Poza żywicielem, w warunkach pokojowych, nużeniec jest w stanie przetrwać do 3 dni. W środowisku wilgotnym (głównie w strupach i zmienionych chorobowo tkankach) do 3 tygodni. Nużeniec przez wszystkie swoje stadia rozwojowe pozostaje w skórze żywiciela (zasiedlając mieszki włosowe, gruczoły łojowe, a czasem nawet węzły chłonne).

Zarażenie następuje przez kontakt zwierząt zdrowych z chorymi (głównie w hodowlach), przez przedmioty do ich pielęgnacji, czasami nawet przez ludzi mających kontakt ze zwierzętami zdrowymi i chorymi.

Choroba przebiega w dwóch postaciach – łuszczącej i krostkowej.

Przy postaci łuszczącej na głowie, w okolicach stawów łokciowych, na obrzeżach małżowin usznych i na tułowiu wypadają włosy i pojawiają się owalne wyłysienia. Objęta chorobą skóra nabiera sino-szarego koloru i pokrywa się nalotem ze zrogowaciałego naskórka. Świąd w tej postaci choroby właściwie nie występuje.

Postać krostkowata występuje najczęściej na głowie, szyi, klatce piersiowej i tylnych kończynach. Może dojść nawet do objęcia chorobą całego ciała. Początkowo na zmienionej chorobą pojawiają się jasnoczerwone, a potem ciemnoczerwone grudki. Grudki te przekształcają się w krosty, które pękają, wydostaje się z nich płyn, który zasycha na skórze, zlepia włosy. Powstają szare strupy, skóra grubieje, ulega pofałdowaniu, czasami zmienia kolor na żółto-miodowy. W tej postaci choroby świąd również jest rzadki.

Śmierć psa lub kota występuje najczęściej wskutek wyniszczenia i zakażeń bakteryjnych. Często spotyka się jednoczesne występowanie obu odmian nużycy.

Nużyca jest chorobą przewlekłą. Rokowanie przy postaci łuszczącej jest pomyślne. Przy krostkowej - wątpliwe lub niepomyślne.